جایگاه برنج شمال ایران در جهان

به گزارش برنج میرانی، او در کتاب فردوس‌الحکمه که در سال ۲۳۶ هجری قمری نوشته شده پس از ذکر قوه‌ی تغذیه برنج آورده است: «دیدم در طبرستان برنجی که ۴۰ سال بر آن گذشته بود». در اوایل قرن چهارم در حوادث مربوط به حاکمیت آل زیاد نیز نشانه‌ای از برنج‌کاری در گیلان به دست آمده است.

گیلان و مازندران از مهمترین خاستگاه‌های کشت برنج در ایران هستند. از زمان آشنایی گیلانی‌ها با کشت و تولید برنج هیچ مدرکی در دست نیست.

تاریخچه برنج در ایران

مسعود پورهادی در کتاب «فرهنگ خوراک مردم گیلان» همچنین نوشته است، گفته می‌شود در زمان انوشیروان، برزویه طبیب، برنج را از هندوستان با خود به ایران آورده است. برنج از اواخر ساسانیان در گیلان متداول بود و قوت غالب مردم آن‌جا را تشکیل می‌داد. از دوره سلوکیان به ویژه اشکانیان در محدوده‌ای که امروز جلگه گیلان نامیده می‌شود به ویژه در شرق سفیدرود استقرار انسانی به صورت جنینی پا گرفت و در اواخر دوره ساسانی منجر به استقرار یک نظام اقتصادی کارآمدتر یعنی تولید کشاورزی (کشت برنج) شد. شیوه زندگی گیلانی‌ها تا اواخر دوره ساسانی مبتنی بر پرورش دام، شکار و جمع‌آوری محصولات جنگلی بود.

ابن اثیر در حوادث سال ۳۲۰ هجری قمری می‌نویسد: «مردآویج در سال ۳۲۰ قاصدی به نام ابن‌الجعد را نزد برادرش وشمگیر که در بلاد گیلان بود فرستاد و او را نزد خود فراخواند. قاصد هنگامی او را یافت که همراه جمعی دیگر با لباس‌های مندرس و وضعی رقت‌بار سرگرم برنج‌کاری بود.» اگر این خبر صحیح باشد در این زمان کشت برنج در گیلان رواج یافته بود. از نیمه قرن چهارم نیز اخبار زیادی از کشت برنج در گیلان هست.

در قرن هفتم به طور کامل با کشت برنج در گیلان روبرو هستیم. خواجه‌ رشیدالدین فضل‌اله همدانی در کتاب آثار و احیاء ضمن آنکه می‌گوید در زمان او این ایده رایج بود که برنج را برزویه طبیب از هند به همراه کتاب کلیله و دمنه به ایران آورده، چگونگی کشت برنج را نیز به تفصیل گفته و تأکید کرده است که ارزش کیفی برنج گیلان در همان زمان نیز نسبت به جاهای دیگر بهتر بوده است.